مغز، عضوی است که کنترل حرکت عضلات را در اختیار دارد؛ این عضو بسیاری از اعمال دیگر را نیز انجام می دهد، اما تمام این اعمال، نسبت به آن چه که بدن را به حرکت در می آورد، ثانوی است. اسب در حالت طبیعی، چهار نوع حرکت، شامل قدم، یورتمه، تاخت آهسته و تاخت سریع (چهارنعل) دارد.
الف) قدم:
در این حالت، چهار پای اسب به طور منظم با زمین برخورد می کنند؛ طوری که هنگام حرکت اسب، می توان قدم ها را به صورت 1، 2، 3 و 4 شمارش کرد قدم، خود به چهار نوع آزاد، در حال کار یا متوسط، جمع و کشیده تقسیم می شود.
حرکت دادن پاها به وسیله ی اسب، به ترتیب زیر است:
1- پای چپ را بلند می کند؛ در حالی که پای راست و دست ها روی زمین تکیه دارند.
2- دست چپ را بلند می کند؛ طوری که پاها و دست راست به زمین تکیه دارند.
3- پای راست را بلند می کند؛ در صورتی که پای چپ و دست ها به زمین تکیه دارند.
4- دست راست را بلند می کند، و پاها و دست چپ به زمین تکیه دارند.
در حالت قدم، اسب بیشتر از سر و گردن خود برای ایجاد تعادل بدن استفاده می کند و با لنگری که توسط این دو عضو به وجود می آورد، می تواند اندام های حرکتی خود را تکان بدهد.
حرکات سوارکار در حالت قدم:
در این حالت، بهتر است سوارکار، با تطبیق دادن دست جلوی خود، با حرکت سر و گردن اسب، به آن اجازه ی حرکت درست را بدهد؛ یعنی با پایین رفتن سر و گردن اسب، دست جلو را مقداری آزاد کرده، به عکس با بالا آمدن سر و گردن اسب، دست جلو را به سمت خود، به اندازه ای که طناب آزاد نباشد، جمع کند.
دیگر این که در حالت قدم، سوارکار سعی کند حرکت خود را با اسب یکسان کند؛ به این صورت که با حرکت دادن شست خود روی زین و سر دادن آن روی زین (البته، تنظیم شده با حرکت اسب) و شل کردن کل بدن روی اسب، کاری کند که اسب، باز خارجی را روی خود حس نکند.
ب) یورتمه
یورتمه، روش دیگری از حرکت اسب است. در این روش، سر و گردن اسب حرکتی ندارد، و سر به سمت عقب کشیده شده، و گردن نیز جمع است.
روش حرکت اسب در یورتمه:
1- اسب در حالی که پای راست و دست چپش روی زمین قرار دارد، دست راست و پای چپ خود را بلند می کند.
2- در مرحله ی بعد، اسب دست چپ و پای راست خود را بلند می کند؛ طوری که پای چپ و دست راست روی زمین قرار دارند، در این حالت، قدم های اسب کاملاً تنظیم شده است، و به راحتی می توان آن ها را 1، 2، 3 و 4 شمارش کرد. این حالت، خود به چهار دسته تقسیمی می شود که عبارتند از کار، جمع، متوسط و کشیده.
حرکات سوارکار در حالت یورتمه:
هنگام یورتمه، سوارکار باید کاملاً جلوی زین نشسته باشد، در این روش، سوارکار باید با نشستن روی زین و بلند شدن از روی آن، حرکت اسب را ساده تر و ایجاد تعادل کند.
نشستن و بلند شدن، شامل مراحل زیر است:
1- هنگامی که دست راست اسب بر زمین تکیه می کند، سوار روی زین می نشیند.
2- هنگامی که دست چپ اسب بر زمین تکیه می کند، سوار بلند می شود.
طریقه ی بلند شدن سوارکار از روی زین:
سوارکار با فشار زانوهای خود به زین، بدن خود را از حالت عمومی به زین خارج می کند، کمی به جلو خم می شود و خود را از زین بلند می کند. باید توجه شود که خم شدن، از ناحیه ی لگن صورت می گیرد، و کمر در همه حالات سوارکاری باید کاملاً با سر و گردن در یک خط باشد.
ج) تاخت آهسته
تاخت آهسته، روش دیگری از حرکت اسب است. در این روش، شمارش گام به صورت 1، 2، 3 و حالت معلق است؛ یعنی سه گام قابل شمارش است؛ به همراه حالتی که به نظر می رسد چهار دست و پای اسب روی زمین قرار ندارند، که در اصطلاح «معلق در فضا» نامیده می شود.
اگر اسب متعادل باشد، تاخت آهسته، خیلی سبک است و با حرکات کوتاه و کنترل شده ی سر و گردن صورت می گیرد. مقدار سرعت تاخت آهسته، به میزان کشیده شدن پای جلوی اسب بستگی دارد. اگر اسب، حرکت خود را با دست سمت راست سوارکار آغاز کند، حرکات دیگر، به ترتیب زیر خواهد بود:
1- پای سمت مقابل سوارکار، به جلو گذاشته می شود.
2- هم زمان دست سمت مقابل و پای سمت سوارکار به جلو گذاشته می شود.
3- دست سمت سوارکار به جلو گذاشته می شود، و در نهایت، حالت معلق را خواهیم داشت، و حرکات دوباره تکرار می شوند. سوارکار در این حالت، هیچ گونه حرکت اضافی بر روی اسب نخواهد داشت و فقط با حرکت نشست خود روی زین و کمی متمایل شدن به عقب، می تواند به راحتی تعادل خود را روی اسب حفظ کند.
د) تاخت سریع (چهار نعل)
این تاخت، سریع ترین حرکت اسب است. در زمان تاخت، اسب دست، پا و بدن خود را تا حد امکان می کشد و به جلو پرتاب می کند و با تمام نیرو، خود را به سمت جلو حرکت می دهد؛ طوری که نزدیک ترین فاصله را تا زمین خواهد داشت .
در این نوع حرکت، توالی حرکت اسب (در صورتی که شروع حرکت، با دست سمت مقابل سوارکار باشد) به این صورت است: پای راست سوارکار، پای سمت مقابل سوارکار، دست سمت سوارکار، و دست سمت مقابل سوارکار.
برای توجیه رفتار حرکتی تاخت، موارد زیر قابل ذکر است:
1- ارسال فرمان های عصبی از مغز و طناب نخاعی، باعث صدور فرمان انقباض و انبساط عضلانی و در نتیجه، تاخت می شود.
2- یادگیری اکتسابی کره از مادرش
3- به دلیل تکامل و بقایای نسل و از بین رفتن اسب های کند طی میلیون ها سال و جایگزینی آن ها با اسب های تیزپا
4- به دلیل رقابت و پشت سر گذاردن حریفان
قابل ذکر است که علاوه بر حرکات طبیعی، حرکات کاذب و مصنوعی نیز مانند Pace Amble و … در اسب وجود دارد.
