حس های مختلف اسب اغلب همگی کاربرد مشترکی دارند. این حس ها اطلاعات را در مورد آن چه در اطراف حیوان می گذرد، به او می دهند و به وی کمک می کنند، تا خطرات را پیش بینی کنند و یا در صورت لزوم، از آن ها دور شود.
اما قبل از آن که یک حیوان بتواند به چگونگی چیزهای گوناگون پی ببرد و بداند کدام خطرناک، کدام بی خطر، کدام خوشایند و کدام ناخوشایند است، ناچار باید با آن ها ارتباط مستقیم برقرار و آن ها را لمس کند.
پوست، عضو ویژه حس لامسه است. بنابراین، مهم است که پوست بتواند چگونگی اجسام گوناگون را به حیوان بیان کند.
پوست به حیوان گرمی یا سردی، نرمی یا زبری و یا سختی اجسام را بازگو می کند و به او می گوید که این شیء برای او ایجاد درد خواهد کرد، یا نه.
پوست، یکی از اندام های پیچیده و حیاتی بدن است؛ اندامی که معمولاً مورد غفلت قرار می گیرد. حیات بدون پوست، تقریباً غیر ممکن، و سوختگی های وسیع پوستی، کشنده است. سلول های بدن، که باید غرق در مایعی گرم باشند، به وسیله لایه های خارجی پوست در برابر آسیب های محیطی محافظت می شوند.
پوست با تولید عرق، دمای بدن را تنظیم، و به این وسیله بدن را خنک می کند، و یا با محدود کرد گردش خون، مانع اتلاف حرارت بدن می شود.
این که چگونه پوست، حس های متفاوت از جمله لمس، طراوت و درد را از هم تمییز می دهد، هنوز در پرده ی ابهام قرار دارد و تنها می دانیم که اکثر قسمت های پوست غیر حساس است، و نقاط بسیار کوچکی در سراسر پوست پراکنده اند که برخی به یک حس، و برخی به حسی دیگر پاسخ نمی دهند. بنابراین، نقطه ای که به حس لمس حساس است، در فشار پاسخی نمی دهد. اگرچه تمام قسمت های پوست دارای تعدادی از این نقاط حسی مجزا هستند اما در برخی از بخش های بیشتر پوست بیشتر یافت می شوند.
دهان، پاها و دست ها، اعضایی هستند که به این نقاط حساس مجهزند و از قسمت های دیگر بدن، مانند بخش میانی پشت و یا بازو، بسیار حساس تر هستند.
به نظر می رسد که حساسیت در میان تمام حیوانات، به یک صورت است. قسمت های مهم بدن، از جمله دور دهان، دست ها و پاها، نقاط بسیار حساس هستند. کافی است تنها دور دهان اسب را لمس کرده، یا سعی کنید یکی از پاهایش را بلند کنید، تا درستی این مطلب را دریابید، اما این آزمایش ممکن است با تجربه تغییر کند. به عنوان مثال، همه می دانند اگر حس بینایی در انسان از دست برود، حس لامسه تقویت می شود، و این، به دلیل افزایش اعصاب نقاط و احساس در سطح پوست نیست؛ بلکه فرد یاد می گیرد تا جزئیات کوچکی را که در ابتدا از آن ها چشم پوشی می کرد، با دقت بیشتری دریابد.
مربیان می دانند که این اتفاق، در اسب نیز چنین است، زمانی که یک اسب جوان برای اولین بار، سواری می دهد، هنگام لمس پهلوها و دهانش، متوجه منظور سوارکار نمی شود، و فشار بیشتری بر این قسمت ها لازم است، اما دفعات بعد، به این صورت نخواهد بود، و اسب با تعلیم، کم کم یاد می گیرد که منظور سوارکار را درک کند و حتی با دیدن حرکت، مقصود را پیش بینی کند و به فشار کمتر از حد نیاز، پاسخ دهد.
افزایش حساسیت به فشار در برخی از نقاط بدن اسب، بدون ضرر هم نیست؛ زیرا ممکن است یک اسب تعلیم دیده و با تجربه حتی متوجه جزئی ترین و ناخودآگاه ترین فشارها و تکان های عضلانی در سوارکار شود.
فعالیت های غیر ارادی بدن، ناشی از افکار و احساسات، مدت مدیدی نظر روانشناسان را به خود جلب کرده است، و آنان اکنون دریافته اند که تقریباً هر حس، فکر و یا آرزویی که از ذهن می گذرد، تا حدی در فعالیت های بدن منعکس می شود. گرچه گاهی اوقات برای اندازه گیری تغییرات به وسایل علمی خیلی حساس نیاز است، اما برخی از این تغییرات، آشنا و واضح هستند. مثلا وقتی شما عرق می کنید و سرخ می شوید، به احتمال قوی در شرایط ناراحت کننده ای قرار گرفته اید. بسیاری نمی دانند که حتی فکر یک موضوع ناراحت کننده نیز، موجب افزایش ضربان قلب، عرق کردن دست، خشک شدن دهان و کشش عضلات در آنان می شود، و هر چه فرد در پنهان کردن این علایم بیشتر بکوشد و سعی کند تا خود را آرام جلوه دهد، کمتر موفق می شود. حتی اندیشیدن ارادی و غیر احساسی به برخی از فعالیت ها موجب خروج امواج الکتریکی از عضلاتی می شود که در انجام آن فعالیت نقش داشتند.
اسب ها در تمام روابط دوستانه ی خود، از حس لامسه استفاده می کنند. کره اسب، مانند تمام حیوانات جوان دیگر، در اولین مشاهدات خود، از دهان و موهای دور پوزه اش استفاده می کند. اسب ها اعتماد و دوستی را با دندان گرفتن و پشتکردن به یکدیگر می فهمانند. اگر فردی بخواهد به اسبش قوت قلب دهد، تبریک بگوید و یا او را تشویق کند، این عمل را با ضربه زدن به گردن او تفهیم می کند.
مادیان برای اعلام آمادگی جهت جفت گیری، دمش را بالا می برد، و وقتی اسب نر، زیر دم یا پهلوهای او را لمس می کند، مادیان پاهای عقب خود را از هم باز می کند، و اگر برای جفت گیری آمادگی نداشته باشد، هر گاه اسب نر به طرفش بیاید، شیهه می کشد و یا لگد می زند. اگر مادیان در شرایط آمادگی برای جفت گیری، فردی این نقاط از بدنش را لمس کند، همان حرکتی را از خود نشان می دهد که هنگام لمس شدن توسط جنس نر از خود نشان می دهد.
پایانه های عصبی مرتبط با حس لامسه، که به انتقال تحریکاتی از قبیل گرما، سرما و غیره می پردازند، به شاخه های حسی سیستم اعصاب محیطی متصل می شوند. این پایانه ها در دست ها، پاها و لب ها متمرکز شده اند.
فیزیولوژی پوست
فیزیولوژی پوست، سه نقش مهم در بدن انجام می دهد که عبارتند از:
الف) نقش تنفسی: پوست در تنفس دخالت دارد و سهم بازدهی آن 5/0 تا 8/0 درصد شش هاست.
ب) نقش ترشحی: عروق متعددی وجود دارند که از غده های متفاوت منشاء می گیرند و در پاسخ به علت های مختلف فیزیولوژیکی و روانی به وجود می آیند. تعداد غدد عرقی در انسان و اسب، بیشتر از سایر پستانداران است. در اسب، عرق، اسیدی است و نقش های زیر را به عهده دارد:
1. تنظیم دما
2. حفظ نرمی پوست
3. سم زدایی:
دفع سم های درونی تولید شده در جیره غذایی، خستگی و استرس، میزان ثابتی از تعریق را به وجود می آورند، که به صورت امواج دوره ای ترشح می شود. در اسب یک یا دو موج در دقیقه از این امواج وجود دارد. هنگامی که اسب دچار خستگی جسمانی و یا فشارهای هیجانی می شود، میزان تعریق به حداکثر افزایش می یابد و تا برگشت به حالت عادی، به همان وضع باقی می ماند. بوی عرق بر اساس ترکیب آن (آب، ماده ی خشک و مواد آلی و معدنی) متفاوت است. بو با جنس و سن حیوان نیز ارتباط دارد. عرق کره اسب های نر و ماده، بوی تازه ای دارد، که به بوی «شیری» تعبیر می شود و حتی تا بعد از این که از شیر گرفته شدند، این بو استشمام می شود. عرق اسب های نر، بویی تند و مشک فام دارد؛ در حالی که مادیان های فحل، بویی تولید می کنند، که اسب های نر می توانند آن را از فاصله ی سیصد متری تشخیص دهند. بین بو و مزاج یا طبیعت اسب نیز ارتباطاتی وجود دارد که به قرار زیر است:
1) بوی سرد = بی حالی
2) بوی تازه = خون گرم (پر خون)
3) بوی تند = پر انرژی
4) بوی فلفلی = صفراوی (عصبی)
5) نقش حسی
پوست، عصب گیری فراوانی دارد. به عبارت دیگر، پوست، یک گیرنده ی عصبی گسترش یافته و وسیع است که پایانه های عصبی آزاد جلدی و زیر جلدی دارد. بین گیرنده های حسی پوست و اندام هایی که در موقعیت عمقی قرار دارند، اتصالات سیناپسی وجود دارد که در درمان دارویی پوست – ماهیچه ای، از قبیل ماساژ انعکاسی یک عضو، از طریق تحریک پوستی را ممکن می سازد.
حساسیت حس لامسه با توجه به موارد زیر، متفاوت است:
1.ضخامت پوشش (مو)
2.ضخامت پوست
3.تعداد گیرنده ها در نقاط مختلف پوست
در پوست اسب، گیرنده های ویژه، از جمله گیرنده های گرما، فشار، لرزش، لمس و درد وجود دارد، که هر کدام وظایف خاصی دارند. همچنین، در اسب، دور لب ها و چشم ها بسیار حساس است، و گردن، شانه ها، تهی گاه و کپل، به فراوانی تعصیب می شوند.
