بطور کلی طبق تعریف، خروج کره اسب قبل از زمان قانونی وقوع زایمان و در هر مرحله از آبستنی ، سقط جنین نامیده می شود که می تواند زیانهای اقتصادی فراوانی به صنعت دامداری و اسبداری وارد سازد؛
از همین رو شناسائی عوامل مولد سقط جنین در دامها و بخصوص در مادیان و بکارگیری روشهای لازم در جهت پیشگیری و کنترل آن از اهمیت بسزائی برخوردار می باشد.
در این مقاله بطور اجمالی به بررسی عوامل مولد سقط جنین در مادیان می پردازیم . بطور کلی می توان عوامل مولد سقط را به دو گروه عفونی و غیر عفونی تقسیم نمود .
شایعترین عامل سقط جنین در مادیان آلودگی به «هرپس ویروس نوع یک» (عامل مولد بیماری رینوپنومونی اسب) می باشد . این سقط ها بطور غالب در اواخر دوره آبستنی بوقوع می پیوندد و همراه با عفونتهای تنفسی نمی باشد . ویروس مولد «تورم سرخرگی اسب» از دیگر عوامل مولد سقط مادیان می باشد .
هر چند که میزان فراوانی و اهمیت آن نسبت به عامل سقط جنین هرپس ویروسی کمتر می باشد ولی اخیراً بعنوان یک مشکل در بعضی از اسبداریهای دنیا مطرح می باشد . قابل ذکر است که در بعضی کشورها واکسنهای قابل دسترس و مؤثری برای پیشگیری از هر دو عامل ویروسی مولد سقط موجود است .
سقط جنین های انفرادی در مادیان همچنین در اثر ابتلاء به عفونتهای قارچی و باکتریائی جفت (Placenta) بوقوع می پیوندد . این عامل از طریق محیط و پس از عبور از قسمتهای انتهایی دستگاه تناسلی (سرویکس[2] : دهانه رحم) وارد رحم شده و پس از تکثیر و ایجاد اشکال در تبادلات خونی و اتصالات رحم و جفت موجب سقط می گردند .
از مهمترین عوامل باکتریائی مولد سقط در اسب می توان «استرپتوکوکوس زواپید میکوس» ، «اشرشیا کلی» ، «کلبسیلا پنومونیه» و «استافیلوکوکوس آرئوس» را نام برد . از عوامل قارچی مولد سقط جنین در مادیان نیز می توان به گونه های قارچی «موکور» و «آسپرژیلوس» اشاره کرد .
بسیاری از آبستنی های دوقلو در مادیان نیز منجر به سقط می شوند . بنظر می آید که ناکافی بودن اتصالات جفت و متعاقباً اختلال در تغذیه جنین عامل سقط باشند . جهت پیشگیری از این موارد می توان با دست یکی از دو جنین (کوچکتر را) در طول مراحل اول آبستنی (روزهای 25-22) پس از تائید وجود دو جنین در رحم با سونوگرافی (با استفاده از امواج Ultera sound) یکی از دو جنین را خرد کرده و از بین برد .
در ضمن چرخش بند ناف را بعنوان یکی از عوامل رایج سقط در مادیان در نظر می گیرند . قابل ذکر است که کمبود غذائی و عدم تعادل بین مواد معدنی (مثل کلسیم و فسفر) و همچنین ضربات مکانیکی نیز عوامل دیگر سقط در مادیان می باشند . همچنین آلودگی به بعضی از گونه های سالمونلا و همچنین بروسلوز (بروسلا آبورتوس) بخصوص در مناطقی که اسب ها با گاو به چرا می روند نیز از سایر عوامل مولد سقط در مادیان بشمار می روند .
البته می توان با بهبود اصول بهداشتی در اسب داریها و تغذیه مناسب و درمان بیماریهای دستگاه تناسلی قبل از جفتگیری و با توجه باینکه بعضی از اختلالات کروموزومی در اوایل آبستنی می تواند باعث سقط جنین شوند با بکارگیری نریان پاک از عفونت و مناسب از نظر اصلاح نژاد جلوی بسیاری از سقط جنین ها را گرفت . همچنین با جدا نمودن مادیانها در اواخر آبستنی و قرار دادن آنها در باکسها و اصطبلهای با فضای کافی و بهداشتی امکان بروز سقط جنین های مکانیکی را کاهش داد .
در صورتیکه یکی از مادیانهای شما دچار سقط گردید بلافاصله جنین و پرده های جفت را به نزدیکترین آزمایشگاه دامپزشکی جهت شناسائی عامل مولد سقط برده و اصطبل را سریعاً ضد عفونی نمائید و مادیان سقط کرده را سریع از بقیه مادیانها جدا کنید .
در صورتیکه واکسنهای قابل دسترسی جهت کنترل و پیشگیری از سقط جنین در دامپزشکی منطقه موجود می باشد سریعاً بقیه مادیانهای واجد شرایط را واکسینه نمائید .
مبارزه با بیماریهای انگلی اسب ها بطور دوره ای و رفع نیازهای غذائی مادیانها از نظر مواد ویتامینی ، مواد معدنی و پروتئینی در اواخر آبستنی می تواند باعث تولد کره های سالم و قوی شود .
