در سال 1881 و در کوران بازی بزرگ و نزدیک شدن روسیه تزاری از طریق آسیای مرکزی به مرزهای هند، سرهنگ «نیکلای پرزوالسکی» طی سفری اکتشافی در ناحیه Dzungaria مغولستان با گونه جدیدی از اسب وحشی یعنی «اسب وحشی پرزوالسکی» Equus ferus przewalskii و یا Takhi مغولی برخورد کرد.

ايران يا همان پارس يکي از شاخص ترين اقوام مشرق زمين بود که در روند تکاملي اسب شرقي نقش داشت. در شمال شرقي اين ناحيه سه زيرگونه از اسبهاي وحشي وجود داشتند که مبناي تکامل اسبهاي شرقي محسوب مي شوند.

زمين زير پاهايش مي‌لرزد، چيزي از درخشش خورشيد كم نداشت. بهتر از هر آينه‌اي بازتاب پدرش بود. سرفراز، بي‌همتا، چشم‌گير، پرغرور . . . سزار يادگار جاودان غرور، كه دريغا چه زود رفت . . . و در اين وانفساي واردات اسب‌هاي از همه رنگ حتا (به غير از انگشت‌شماري از سب دوستان آگاه و دلسوز) حتا دقيقه‌اي از خواب يا بيداري كسي آشفته نشد.

سال ۱۸۷۹ میلادی (۱۲۵۸ هـ .ش) ژنرال پرزوالسکی، در ماموریت اکتشافی که به آسیای مرکزی داشت، گونه ای از اسب های نادر را شناسایی کرد که بعدها به افتخار نام این کاشف به پرزوالسکی مشهور شدند.

"لوئیز لیلین" احیاگر اسبچه خزر که یک شهروند آمریکایی تبار مقیم ایران بود برای نخستین بار در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی در سواحل جنوبی دریای خزر اسب کوچکی را تشخیص داد که تا پیش از آن درهیچ کجای دنیا دیده نشده بود و بعدها اسبچه خزر نام گرفت.

نداشتن بانک اطلاعات و ثبت ژنتیکی یکی از معضلات کشور است. از این جهت که تمام داشته‌های ایران با انتقال ژن به کشورهای دیگر برده شده و به نام آنها ثبت می‌شود. اینکه زعفران ایران را ثبت نکرده‌ایم و افغانستان با قاچاق پیاز زعفران ایران اکنون یکی از مدعیان تولید شده، از این بی‌تدبیری ناشی می‌شود.